‘Frans de Wit zou mijn werk echt waarderen’
Leidse kunstenaar Izaak Zwartjes (1974) won de Frans de Wit-prijs in 2013 met het werk Basic Construction III (zie foto hierboven). Het gaf hem een goed gevoel aan het begin van zijn carrière de prijs te krijgen, genoemd naar een stadsgenoot met wie hij zich verwant voelt. ‘Het deed iets met me, ik voelde me als kunstenaar serieus genomen.’
Tekst: Jan Dobbe

'Ik was een terechte winnaar. Het was het sterkste werk, het leek of het er altijd al gestaan had. Een kathedraal-achtige constructie precies voor de Hooglandse Kerk. Het stond prachtig op die plek. Iemand maakte foto's van alle werken. Hij sloeg mijn werk over omdat hij kennelijk dacht dat het er altijd al stond en niet bij de getoonde kunstwerken hoorde. Dat vond ik heel mooi!' Het gaf Izaak een goed gevoel de prijs te krijgen, genoemd naar een stadsgenoot met wie hij zich verwant voelt. ‘Het deed iets met me, ik voelde me als kunstenaar serieus genomen. Ik denk ook dat Frans de Wit mijn werk echt gewaardeerd zou hebben.’ Bij de prijs hoorde onder meer deelname aan de expositie Global Imaginations in 2013, georganiseerd door Museum De Lakenhal. ‘Ik bouwde samen met Paul Bouten een nest op 32 meter hoogte,
(Lees verder op volgende pagina.)
Izaak over Frans de Wit
Het spelen met de vraag “Wat zien we hier, wat is het?” ziet Izaak ook in het werk van Frans de Wit. ‘Zijn werk in Spaarnwoude heeft dat. Het is mooi ingebed in het landschap, iets wat ik ook altijd probeer met mijn werk in de openbare ruimte. Je weet als toeschouwer niet helemaal wat het is - je kunt je vinger er niet op leggen. Het kan van alles zijn. Die dunne lijn tussen gebruiksvoorwerp en kunst vind ik interessant.' 

'Overigens vind ik zijn werk Luchtig Gebaar in de Leidse Merenwijk ook interessant. Ik kom er bijna dagelijks langs als ik naar mijn werk ga.’ (Izaak werkt drie dagen per week als GGZ-verpleegkundige.)

Wat inspireert hem in het werk van Frans de Wit? ‘De kracht die hij in zijn werk stopt. Die gedrevenheid en geldingsdrang - die mis ik een beetje bij mezelf. Misschien heb ik een te stabiele jeugd gehad, en heb ik die geldingsdrang daardoor niet.’ 

Een kunstenaar met wie Izaak zich ook verwant voelt, is de Belg Paramarenko. ‘Hij maakt onderzeeërs, luchtballonnen van varkensdarmen – dat soort dingen. Magisch.’

Izaak met een van zijn creaturen
Izaak bij een van zijn creaturen
De kunstenaar in zijn nest op 32 meter hoogte (foto: Lakenhal/Marc de Haan)
(Vervolg pagina 1)
tegen de gevel van de Meelfabriek. Daar kon ik zelf in wonen en dat heb ik ook gedurende drie dagen gedaan. Het nest heeft er nog tot 2022 gehangen, maar moest weg wegens de verbouwing van de Meelfabriek. Maar het was nog in goede staat en er nestelden duiven in.’

Eiland op het water
Hoe is het Izaak de afgelopen tien jaar vergaan? ‘De eerste jaren ging het prima. Net na mijn eindexamen in 2008 zat ik al bij Upstream Gallery in Amsterdam. Na het behalen van de Frans de Wit-prijs kreeg ik het druk, ik had zelfs een solo-expositie in het Cobra Museum en mijn werk werd verkocht tot in de Verenigde Staten.’ 
Een hoogtepunt vindt hij de bouw van twee boten (‘eigenlijk sculpturen’) waarmee hij samen met een vriend over het IJsselmeer voer. ‘Op het Lauwersmeer hebben we een eiland gebouwd, midden op het water. Spannend, en niemand die ons lastigviel. Ook de politie niet. Zo’n eiland past gewoon mooi in het landschap, niemand heeft er last van.’ 

Voertuig
Sowieso werkt hij liefst buiten: ‘Ik wil dingen die binnen meestal niet kunnen, vanwege de omvang of vanwege het materiaal – zoals mest.’ Voor een expositie in Het Nest in Den Haag bouwde hij een fantastisch voertuig, waarmee hij het hele land doorkruiste: ‘Ik vind het leuk om iets te bouwen dat zich aan alle gangbare 

Geen fiets, geen brommer, geen auto...
Het werk Basic Construction III is nog steeds te bezichtigen op een plek net buiten Leiden, restaurant De Tuin van de Smid: ‘Pas op de laatste dag van Beelden In Leiden zijn we gaan zoeken naar een plek voor het werk. Formeel was het chemisch afval, het zat helemaal vol met conserveringsmiddel. Moeilijk om af te voeren en in mijn atelier kon ik het niet kwijt. Toen zijn we gaan bellen, en de Tuin van de Smid wilde het hebben. Het staat daar heel mooi. Mooi ook om te zien hoe de natuur het overneemt.’

wetten onttrekt. Een voertuig dat rondrijdt, maar dat geen fiets, geen brommer, geen auto is. Een politieagent staat erbij en vraagt zich af of hij me moet bekeuren of bewonderen. Dat mensen net niet weten wat het is, dat vind ik interessant!’ 

Magie
Izaaks werkplaats wordt bevolkt door zelfontworpen, sinistere creaturen. ‘Zij zijn voor mij allemaal levende figuren, mijn raadgevers en beschermengelen. Zo maak ik verbinding met een andere, magische werkelijkheid.’ Hij noemt het een soort sjamanisme – het manipuleren van bovennatuurlijke machten door contact te maken met geesten en de geestenwereld.
‘Ik maak mijn kunst vooral voor mezelf. Niet perse voor kopers of musea. De drang om die andere wereld te ontdekken komt voort uit een hang naar avontuur - ik heb in dat verband ook veel drugs gebruikt om die andere wereld te vinden. Maar ik zorg goed voor mezelf hoor.’ 
Zijn verschijning is daarvan het bewijs: Zwartjes ziet er tien jaar jonger uit dan hij is.
Safehouse Rulo bij de Verbeke Foundation 
Verbeke Foundation
In 2021 bouwde hij Safehouse Rulo, als onderdeel van de mensenrechten-kunstroute van Amnesty Leiden. Het huisje heeft een omgekeerde boot als dak - dezelfde boot waar hij mee door het land gevaren heeft. Een giertank (waarmee hij in 2014 mee meedeed aan Beelden In Leiden) fungeert als slaapvertrek. ‘Het is heel luxe, met glas-in-lood ramen, een keukentje en een potkachel. Het stond in Leiden een halfjaar tegen het Kamerlingh Onnesgebouw. Het paste daar perfect. Jammer dat het weg moest. Het staat nu bij de Verbeke Foundation in België, in de buurt van Antwerpen.’ 
Izaak wil het huisje blijven gebruiken als buitenverblijf.

Prieelvogel
Waar is hij nu mee bezig? ‘Ik rek het fenomeen ‘sculptuur’ op. Bijna alles kan een sculptuur zijn. Ik maak nu naaktfoto’s van mezelf in bijzondere poses, waarbij ik mezelf positioneer als een sculptuur in een mooie natuurlijke omgeving. Ook hier weer het effect dat mensen niet goed weten waar ze naar kijken.’ Voor de PaltzBiënnale 2024 (op landgoed De Paltz tussen Soest en Soesterberg) werkt hij aan een project waarbij hij zichzelf als prieelvogel uitdost. ‘De prieelvogel plaatst allerlei mooie spullen in zijn domein om vrouwtjes te lokken. Ik ben allang zonder vriendin, dus het wordt wel tijd… Ik bouw het prieel na en ga de dans van de vogel nadoen. Ik heb al een mooie boom uitgezocht waaronder ik het werk situeer. Perfecte locatie, een mooie plek!’ Het vogelpak hangt al in een bijna-af stadium in zijn atelier, wachtend op bezieling.